Is het bewustzijn dat ten grondslag ligt aan de keuze mogelijkheid van een individuele cel, een vorm van bewustzijn dat op enigerlei wijze bekend zou moeten zijn voor de menselijke geest? Waarschijnlijk niet, maar we zullen het wellicht nooit weten, want met uitzondering van de mystici die een vermogen om de barrière tussen zichzelf en het meta-bewustzijn te overbruggen hebben ontwikkeld, hebben wij geen erkende middelen om een bewustzijn anders dan onze eigen ervaringen te ervaren en het minst van alle het bewustzijn van een enkele cel. Wat evident lijkt is dat intelligente keuzes maken een kenmerk van levende organismen op alle niveaus is.
Kritisch inzicht van recente bevindingen in de biologie duidt op, dat het meeste van het lichaam’s zelforganiserende middelen optreedt op cellulair niveau, door middel van intercellulaire communicatie en keuzes maken, onafhankelijk van directe interventie of richting gevend vanuit de hersenen en het centrale zenuwstelsel.
Evenzo, ofschoon de biosfeer zichzelf organiseert op wereldwijde schaal en onderhevig is aan invloeden van buitenaf en van andere hemellichamen, de meetkundige plaats van bemiddeling is overal lokaal. De dynamische gevolgen van plaatselijke keuzes maken worden uitgespeeld door middel van de fractale structuur van de biosfeer en creëren mondiale dynamieken die op hun beurt lokale keuze’s vorm geven zonder duidelijke centrale autoriteit.
De scheiding of differentiatie van het bewustzijn is essentieel om de ongelooflijke capaciteit van de schepping voor creatieve innovatie waar te maken, edoch zien we in ons menselijke gedrag hoe de illusie van afscheiding ons kan leiden tot verhoudingen naar elkaar en de natuur in diepe destructieve manieren. Het boedhisme leert ons dat deze illusie van afscheiding de oorzaak is van het zichzelf toegebrachte lijden van de mensheid. Om volledig te functioneren als individuen en samenlevingen, moeten we een volwassenheid van zelfbewustzijn zien te bereiken, dat ons in staat stelt om in ons achterhoofd vast te houden aan de realiteit van eenheid en op hetzelfde moment de illusie van afscheiding te eren, door het aanvaarden van verantwoordelijkheid voor onze individuele acties.